Urlopy w Pigułce

Urlop macierzyński, rodzicielski, wychowawczy, ojcowski. To tylko część z urlopów przysługujących rodzicom w związku z narodzinami dziecka.  Poznaj najważniejsze informacje o każdym z nich i zaplanuj ich wykorzystanie.

• Urlop macierzyński
• Urlop rodzicielski
• Zaległy urlop wypoczynkowy
• Urlop wychowawczy
• Urlop okolicznościowy
• Urlop ojcowski

Urlop macierzyński

Trwa 20 tygodni. Jeżeli w jednym porodzie urodziły się bliźniaki lub większa liczba dzieci wówczas wymiar urlopu rośnie jak w tabeli poniżej.

Urlop ten rozpoczyna się automatycznie w dniu narodzin dziecka (dzień ten jest pierwszym dniem korzystania przez kobietę z urlopu macierzyńskiego). Kobieta ma jednak prawo wykorzystać do 6 tygodni jeszcze przed porodem.

Urlop macierzyński jest obowiązkowy. Mama dziecka otrzymuje go wraz z narodzinami dziecka. Jest to czas na opiekę nad dzieckiem oraz zebranie sił po porodzie. O urlop ten nie trzeba wnioskować. Do firmy należy dostarczyć jedynie skrócony odpis aktu urodzenia dziecka.

Jeżeli mama dziecka chciałaby wcześniej wrócić do pracy i nie chce pełnych 20 tygodni spędzić w domu wówczas z części urlopu macierzyńskiego może zrezygnować. Rezygnacja może dotyczyć ostatnich 6 tygodni tego urlopu. Warunkiem rezygnacji jest „przejęcie” tej części urlopu przez ojca dziecka. Jeżeli ojciec nie może tego zrobić wówczas mama dziecka nie ma wyjścia i musi wykorzystać urlop macierzyński do końca (wykorzystać pełne 20 tygodni).

W trakcie urlopu macierzyńskiego otrzymujemy zasiłek macierzyński. Wypłaca go firma która udzieliła urlopu macierzyńskiego. Więcej o zasadach kalkulacji zasiłku w artykule „Zasiłek macierzyński”.

Za czas przebywania na urlopie macierzyńskim naliczany jest urlop wypoczynkowy na takich samych zasadach jak byśmy w tym czasie pracowali. Urlop ten możemy wykorzystać np. bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego lub rodzicielskiego o ile na rodzicielski również się wybieramy.

W trakcie urlopu macierzyńskiego jesteśmy chronieni przed zwolnieniem. Utrata pracy w tym czasie może mieć miejsce wyłącznie w przypadkach szczególnych np. likwidacji firmy.

Urlop rodzicielski

Trwa 32 tygodnie. Jeżeli w jednym porodzie urodziły się bliźniaki lub większa liczba dzieci wówczas wymiar urlopu rośnie do 34 tygodni. Poniższa tabela pokazuje łączny wymiar urlopu macierzyńskiego oraz rodzicielskiego. W przypadku urodzenia jednego dziecka łącznie mamy do wykorzystania 52 tygodnie czyli rok.

Urlop rodzicielski jest dobrowolny. Możemy z niego skorzystać ale nie musimy. Z urlopu może skorzystać zarówno matka jak również ojciec dziecka. Mogą oni zdecydować, że z urlopu korzysta tylko jedno z nich, podzielić pomiędzy siebie lub wykorzystać urlop jednocześnie.

W związku z tym, że urlop rodzicielski jest dobrowolny należy o niego wnioskować. Wniosek należy złożyć do swojego pracodawcy, przy czym musimy się zdecydować czy o urlop rodzicielski będziemy wnioskować „z góry” czy też „z dołu”. Wniosek o urlop rodzicielski „z góry” składamy w terminie nie później niż 21 dni po porodzie. Wniosek o urlop rodzicielski „z dołu” możemy złożyć w terminie późniejszym czyli po upływie 21 dni po porodzie ale nie późnej niż na 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu.

Wniosek o urlop rodzicielski „z góry” składamy wówczas gdy od samego początku wiemy, że chcemy skorzystać z tego urlopu w pełnym jego wymiarze (np. 32 tygodnie). O urlop występuje matka. Ojciec może go później „przejąć” po rezygnacji z urlopu złożonej przez matkę.

Wnioskowanie o urlop rodzicielski „z dołu” przeznaczone jest dla tych rodziców którzy chcieliby elastycznie decydowaniu o sposobie jego wykorzystania. Chcieliby na przykład podzielić go na części, dzielić się jego wykorzystaniem pomiędzy siebie, nie wykorzystywać go od razu w całości ale część (do 16 tygodni) wykorzystać w terminie późniejszym.

Należy pamiętać, że w zależności od wybranego trybu wnioskowania inaczej będzie obliczany zasiłek macierzyński za okres zarówno urlopu rodzicielskiego ale również macierzyńskiego. Więcej na ten temat w artykule „Zasiłek macierzyński”. Czynnik ten również należy brać pod uwagę decydując się na jeden z dwóch trybów wnioskowania o urlop.

Podobnie jak w przypadku urlopu macierzyńskiego również za czas urlopu rodzicielskiego naliczany jest urlop wypoczynkowy. Jest on obliczany tak samo jak w czasie kiedy chodzimy do pracy.

W trakcie urlopu rodzicielskiego jesteśmy chronieni przed zwolnieniem. Utrata pracy w tym czasie może mieć miejsce wyłącznie w przypadkach szczególnych np. likwidacji firmy.

Zaległy urlop wypoczynkowy

Jeżeli kończy nam się urlop macierzyński lub rodzicielski i zbliża się czas powrotu do pracy wówczas możemy wystąpić do pracodawcy o udzielenie zaległego jak również bieżącego urlopu wypoczynkowego. Jeżeli wystąpimy o taki urlop i będzie on przypadał zaraz po zakończeniu jednego z urlopów związanych z rodzicielstwem (macierzyńskiego, rodzicielskiego jak również ojcowskiego) wówczas pracodawca nie będzie mógł nam odmówić udzielenia takiego urlopu. Mamy to zagwarantowane przepisami Kodeksu pracy.

Najważniejsze o czym trzeba pamiętać to aby pomiędzy urlopem wypoczynkowym a jednym z urlopów związanych z rodzicielstwem nie było ani jednego dnia przerwy. Jeżeli wrócimy do pracy (choćby na jeden dzień) i dopiero wówczas wystąpimy o urlop wypoczynkowy wówczas pracodawca nie będzie zobowiązany przepisami Kodeksu pracy do jego udzielenia. Może się na urlop zgodzić ale nie musi. Nie dajmy się zatem skusić namowom szefa, że po powrocie do pracy udzieli nam zaległego urlopu wypoczynkowego. Może się później okazać, że intencje jego działania były zupełnie inne i urlopu nie otrzymamy lub otrzymamy go w innym terminie lub w mniejszym wymiarze. Nie planujmy również aby zanim pójdziemy na urlop wypoczynkowy wykorzystać 2 dni opieki nad dzieckiem lub w przypadku choroby iść na zwolnienie lekarskie. To spowoduje, że urlop wypoczynkowy nie będzie przypadał bezpośrednio po urlopach związanych z rodzicielstwem co oznacza, że uzyskanie takiego urlopu nie będzie gwarantowane przepisami Kodeksu pracy. Będziemy skazani na decyzję szefa.

Występując o urlop wypoczynkowy pamiętajmy, że jest on naliczany również w okresie urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego jak również ojcowskiego. Urlop macierzyński i rodzicielski wynoszą łącznie 52 tygodnie czyli rok. Można w skrócie powiedzieć, że daje to, w zależności od naszego stażu pracy, 20 dni (przy zatrudnieniu do 10 lat) lub 26 dni (przy zatrudnieniu powyżej 10 lat) urlopu wypoczynkowego (liczba ta może być mniejsza w zależności od tego ile urlopu wypoczynkowego wykorzystaliśmy w roku w którym rozpoczęliśmy korzystanie z urlopu macierzyńskiego). Oczywiście do wykorzystania możemy mieć również urlop „uzbierany” przed porodem. Pamiętajmy ponadto, że od razu możemy wystąpić o wykorzystanie urlopu bieżącego czyli tego do którego mamy prawo w roku w którym składamy wniosek o jego udzielenie. To kolejne dni wolnego od pracy które możemy od razu wykorzystać.

Urlop wychowawczy

Trwa 36 miesięcy (3 lata) ale nie dłużej niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia. Jest to urlop dobrowolny. Możemy z niego skorzystać ale nie musimy. Z urlopu może skorzystać zarówno matka jak również ojciec dziecka. Mogą oni zdecydować, że z urlopu korzysta tylko jedno z nich, podzielić pomiędzy siebie lub wykorzystać urlop jednocześnie.

Należy pamiętać, że urlop wychowawczy jest urlopem bezpłatnym. W tym czasie nie otrzymujemy wynagrodzenia czy zasiłku macierzyńskiego (takiego jak w przypadku urlopu macierzyńskiego czy rodzicielskiego). Zachowujemy natomiast część ubezpieczeń. Ich zakres ulega zmianie. Przestajemy podlegać ubezpieczeniu wypadkowemu oraz chorobowemu, zachowujemy natomiast ubezpieczenie emerytalne, rentowe i zdrowotne. Co wynika z tego wynika?

1. brak ubezpieczenia chorobowego oznacza, że z razie choroby nie mamy prawa do zasiłku chorobowego. W takim przypadku nawet jeżeli poprosiliśmy lekarza o wystawienie zwolnienia z pracy (zatajając informację, że jesteśmy na urlopie wychowawczym) i dostarczymy takie zwolnienie do firmy nie otrzymamy zasiłku chorobowego. Nie mamy po prostu do niego prawa gdyż nie podlegamy ubezpieczeniu chorobowemu,
2. posiadanie w trakcie urlopu wychowawczego ubezpieczenia emerytalnego oznacza, że okres ten zostanie nam wliczony do stażu uprawniającego do emerytury,
3. posiadanie ubezpieczenia zdrowotnego oznacza, że w razie choroby możemy skorzystać z publicznej służby zdrowia.

W związku z tym, że urlop wychowawczy jest dobrowolny należy o niego wnioskować. Wniosek należy złożyć do swojego pracodawcy w terminie co najmniej na 21 dni przed rozpoczęciem korzysta z tego urlopu.

W trakcie urlopu rodzicielskiego jesteśmy chronieni przed zwolnieniem. Utrata pracy w tym czasie może mieć miejsce w wyjątkowych sytuacjach np. zwolnień grupowych, likwidacji stanowiska pracy czy likwidacji firmy.

Za czas przebywania na urlopie wychowawczym nie jest nam naliczany urlop wypoczynkowy.

Urlop okolicznościowy

To 2 dni (lub 16 godzin) wolnego od pracy. Jest on udzielany w związku z okolicznością urodzenia dziecka. Jest dobrowolny. Z urlopu może skorzystać zarówno ojciec jak i matka dziecka. W praktyce z urlopu korzysta ojciec gdyż matka wraz z narodzinami dziecka rozpoczyna obowiązkowy urlop macierzyński.

Termin wykorzystania urlopu jest dowolny. Nie musi przypadać w dniu porodu czy też bezpośrednio po nim. Musi to być jednak termin bliski narodzinom dziecka gdyż jest on udzielany na załatwienie przez rodziców prywatnych sprawy związanych z tymi narodzinami.

Urlop ten możemy wykorzystać jednorazowo (2 dni) lub 2 razy po jednym dniu. Możliwe jest również wykorzystanie godzinowe.

O urlop należy wnioskować. Wniosek składamy do swojego pracodawcy. Pracodawca jest zobowiązany do udzielenia urlopu. Musi również zgodzić się na terminy wskazane przez pracownika.

Za czas urlopu z tytułu urodzenia dziecka pracownik otrzymuje pełne wynagrodzenie obliczane na identycznych zasadach jak dla urlopu wypoczynkowego.

Urlop ojcowski

Trwa 2 tygodnie (14 dni kalendarzowych). Do czasu tego wlicza się wszystkie dni wolne od pracy – soboty, niedziele, święta. Urlop ten jest dobrowolny i przysługuje ojcu dziecka. Można go wykorzystać do ukończenia przez dziecko 2 lat.

Wymiar urlopu ojcowskiego jest niezależny od liczby dzieci urodzonych w jednym porodzie. Niezależnie od tego czy urodziło się jedno dziecko czy bliźniaki urlop ojcowski zawsze trwa 2 tygodnie.

Urlop ojcowski można wykorzystać jednorazowo w całości (14 dni) lub można podzielić go na dwie części po 7 dni każda.

W okresie urlopu ojcowskiego otrzymujemy zasiłek macierzyński.

O urlop ojcowski należy wnioskować. Wniosek należy złożyć u swojego pracodawcy w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Pracodawca zobowiązany jest wniosek uwzględnić i udzielić urlopu.