Urlop Wychowawczy

Urlop wychowawczy to kolejny urlop udzielany celem sprawowania opieki nad dzieckiem. Z urlopu może skorzystać zarówno matka jak również ojciec dziecka. Jest to urlop dobrowolny. W przeciwieństwie do urlopu macierzyńskiego oraz rodzicielskiego jest to urlop bezpłatny. W tym czasie nie otrzymujemy zasiłku macierzyńskiego.

• Czym jest urlop wychowawczy i komu przysługuje
• Ile trwa urlop wychowawczy
• Podział urlopu wychowawczego na części
• Przepisy prawa

Czym jest urlop wychowawczy i komu przysługuje

Urlop wychowawczy to kolejny urlop udzielany celem sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Z urlopu może skorzystać zarówno matka jak również ojciec dziecka. Jest to urlop dobrowolny. Możemy z niego skorzystać ale nie musimy. Należy pamiętać, że urlop wychowawczy jest urlopem bezpłatnym. W tym czasie nie otrzymujemy wynagrodzenia czy zasiłku macierzyńskiego (takiego jak w przypadku urlopu macierzyńskiego oraz rodzicielskiego). Nie jest nam również naliczany urlop wypoczynkowy, jak ma to miejsce w przypadku urlopu macierzyńskiego oraz rodzicielskiego.

O urlop wychowawczy mogą wystąpić wyłącznie pracownicy zatrudnieni na podstawie umowy o pracę. Minimalny wymagany okres zatrudnienia uprawniający do wychowawczego to 6 miesięcy przy czym nie chodzi o staż pracy w jednej firmie. Chodzi o ogólny staż pracy wynikający z naszego zatrudnienia w różnych firmach. Zliczając staż pracy nie ma znaczenia wymiar czasu pracy. Nawet jeżeli wskazane 6 miesięcy dotyczyłoby zatrudnienia np. na pół etatu to również uprawnia do urlopu wychowawczego.

Ile trwa urlop wychowawczy

Maksymalny wymiar urlopu wychowawczego to 36 miesięcy (3 lata) przy czym urlop ten jest udzielany na okres nie dłuższy niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia. W przypadku jeżeli z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności dziecko wymaga osobistej opieki rodzica, może on wystąpić o dodatkowe 36 miesięcy urlopu wychowawczego. Dodatkowy wychowawczy może zostać wykorzystany w okresie do ukończenia przez dziecko 18 roku życia.

Z urlopu wychowawczego mogą skorzystać na równych prawach zarówno matka jak również ojciec dziecka. Dzieląc się urlopem wychowawczym muszą oni pamiętać, że z 36 miesięcy jeden miesiąc jest zarezerwowany dla drugiego rodzica. To oznacza, że maksymalny wymiar urlopu wychowawczego z jakiego może skorzystać jeden z rodziców to 35 miesięcy. Wykorzystanie pełnych 36 miesięcy jest możliwe wyłącznie w przypadku jeżeli drugi rodzic nie żyje, jest pozbawiony władzy rodzicielskiej lub jeżeli jego władza rodzicielska jest ograniczona lub zawieszona.

Rodzice mogą również skorzystać z urlopu wychowawczego jednocześnie. W takim przypadku limit 36 miesięcy dzieli się na pół, po 18 miesięcy dla każdego z nich co oznacza, że będą mogli pozostać razem w domu nawet przez 1,5 roku.

Podział urlopu wychowawczego na części

Urlop wychowawczy można podzielić na części. Maksymalnie może ich być pięć. Kolejne części nie musza następować po sobie (może być pomiędzy nimi przerwa np. powrót do pracy) jak również nie muszą być sobie równe. Każda z nich może trwać dowolną ilość dni. Kodeks pracy nie wprowadza w tym zakresie żadnych ograniczeń w tym w minimalnego wymiaru części urlopu wychowawczego. Dopuszczalne jest zatem wystąpienie o część tego urlopu w wymiarze jedynie kilu dni.

Możliwość podzielenia urlopu wychowawczego na części pozwala rodzicom dziecka dość elastycznie zaplanować jego wykorzystane. Nie muszą wykorzystywać tego urlopu w całości w jednej części. Mogą np. wystąpić o pierwszą część i później zdecydować co zrobić z resztą. Mogą również kolejne części podzielić pomiędzy siebie. Część urlopu wykorzysta mama, część ojciec dziecka. Rodzice nie muszą również z góry informować pracodawcy kiedy i w jakich częściach planują wykorzystać urlop wychowawczy. Z wnioskiem o ten urlop występują na każdą z części osobno.

Jeżeli dzielimy urlop wychowawczy na części pamiętajmy o obowiązujących limitach w zakresie wymiaru urlopu wychowawczego (maksymalnie 36 miesięcy) oraz ilości części na jaką można go podzielić (maksymalnie 5 części). Jeżeli urlop ten podzielimy nieumiejętnie wówczas możemy część jego wymiaru stracić. Stanie się tak np. jeżeli po podziale i wykorzystaniu pięciu części tego urlopu łączny czas ich trwania okaże się mniejszy niż 36 miesięcy. W takim przypadku niewykorzystana część po prostu przepadnie. Możemy również utracić część urlopu wychowawczego jeżeli nasze dziecko skończyło 6 rok życia a nam nie udało się wykorzystać pełnego wymiaru tego urlopu. W tym przypadku również niewykorzystana część przepadnie.

Liczba części na którą można podzielić urlop wychowawczy pomniejsza się w przypadku jeżeli rodzice zdecydują o innym niż „standardowe” podzieleniu urlopu rodzicielskiego. Zamiast wykorzystać go w pełni zaraz po zakończeniu macierzyńskiego, przesuną wykorzystanie jego części na później (Kodeks pracy pozwala w terminie późniejszym wykorzystać do 16 tygodni urlopu rodzicielskiego – więcej na ten temat w artykule „Urlop rodzicielski”). Jeżeli przesunięty urlop rodzicielski zostanie w późniejszym terminie wykorzystany „w jednym kawałku” wówczas ilość części na którą będzie można podzielić urlop wychowawczy zmniejszy się z 5 na 4 części. W przypadku natomiast jeżeli przesunięty urlop rodzicielski zostanie podzielony na 2 części wówczas konsekwentnie ilość części na którą będzie można podzielić urlop wychowawczy zmniejszy się z 5 na 3 części.

Przepisy prawa

Kodeks pracy

Art. 186.

§ 1. Pracownik zatrudniony co najmniej 6 miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Do sześciomiesięcznego okresu zatrudnienia wlicza się poprzednie okresy zatrudnienia.
§ 2. Wymiar urlopu wychowawczego wynosi do 36 miesięcy. Urlop jest udzielany na okres nie dłuższy niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia.
§ 3. Jeżeli z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności dziecko wymaga osobistej opieki pracownika, niezależnie od urlopu, o którym mowa w § 2, może być udzielony urlop wychowawczy w wymiarze do 36 miesięcy, jednak na okres nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 18 roku życia.
§ 3¹. Urlopy w wymiarach, o których mowa w § 2 i 3, przysługują łącznie obojgu rodzicom lub opiekunom dziecka.
§ 4. Każdemu z rodziców lub opiekunów dziecka przysługuje wyłączne prawo do jednego miesiąca urlopu wychowawczego z wymiaru urlopu określonego w § 2 i 3. Prawa tego nie można przenieść na drugiego z rodziców lub opiekunów dziecka.
§ 5. Skorzystanie z urlopu wychowawczego w wymiarze co najmniej jednego miesiąca oznacza wykorzystanie przez rodzica lub opiekuna dziecka urlopu, o którym mowa w § 4.
§ 6. Z urlopu wychowawczego mogą jednocześnie korzystać oboje rodzice lub opiekunowie dziecka. W takim przypadku łączny wymiar urlopu wychowawczego nie może przekraczać wymiaru, o którym mowa w § 2 i 3.
§ 8. Urlop wychowawczy jest udzielany nie więcej niż w 5 częściach. Liczbę części urlopu ustala się w oparciu o liczbę złożonych wniosków o udzielenie urlopu.
§ 9. Rodzic dziecka ma prawo do urlopu wychowawczego w wymiarze do 36 miesięcy, jeżeli:

1) drugi rodzic dziecka nie żyje,
2) drugiemu rodzicowi dziecka nie przysługuje władza rodzicielska,
3) drugi rodzic dziecka został pozbawiony władzy rodzicielskiej albo taka władza uległa ograniczeniu lub zawieszeniu.
Przepisy § 1, § 2 zdanie drugie, § 3, 7 i 8 stosuje się.

§ 10. Jeżeli dziecko pozostaje pod opieką jednego opiekuna przysługuje mu urlop wychowawczy w wymiarze do 36 miesięcy. Przepisy § 1, § 2 zdanie drugie, § 3, 7, 7¹ i 8 stosuje się.