Urlop Rodzicielski

Urlop rodzicielski to drugi z urlopów związanych z rodzicielstwem. W przeciwieństwie do macierzyńskiego nie jest obowiązkowy. Kobieta może z niego zrezygnować i wrócić do pracy. Urlop rodzicielski rozpoczyna się bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego.

• Czym jest urlop rodzicielski i komu przysługuje
• Ile trwa urlop rodzicielski
• Podział urlopu rodzicielskiego na części
• Przesunięcie urlopu rodzicielskiego na później
• Przepisy prawa

Czym jest urlop rodzicielski i komu przysługuje

Urlop rodzicielski to drugi z urlopów związanych z rodzicielstwem. W przeciwieństwie do urlopu macierzyńskiego nie jest obowiązkowy. Kobieta może z niego zrezygnować i wrócić do pracy. Urlop rodzicielski rozpoczyna się bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego (Art. 182^1a k.p.). Pomiędzy urlopem macierzyńskim a rodzicielskim nie może być ani jednego dnia przerwy (nawet jeżeli miałby to być dzień wolny od pracy).

Urlop rodzicielski przysługuje tym rodzicom którzy są pracownikami. Z urlopu rodzicielskiego może skorzystać na równych prawach zarówno matka jak również ojciec dziecka. Możliwe są sytuacje kiedy z urlopu korzysta:

• wyłącznie matka,
• wyłącznie ojciec,
• matka i ojciec naprzemiennie (raz jeden raz drugi z rodziców),
• matka i ojciec jednocześnie (oboje pozostają na urlopie w tym samym czasie).

Powyższe zasady dotyczą również rodziców którzy nie są pracownikami natomiast mają opłacone składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe prowadząc działalność zarobkową (np. działalność gospodarczą lub wykonując pracę na podstawie umowy zlecenie). W odniesieniu do tych rodziców nie mówimy zatem o urlopie rodzicielskim ale okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego.

Ile trwa urlop rodzicielski

Urlop rodzicielski jest dłuższy od macierzyńskiego i w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie wynosi aż 32 tygodnie. W przypadku jeżeli urodziły się bliźniaki lub większa liczba dzieci wówczas urlop ten wyniesie 34 tygodnie. Należy przy tym podkreślić, że urlop rodzicielski jako nieobowiązkowy nie musi być wykorzystany w pełnym wymiarze. Możliwe jest wykorzystanie tylko części, dzielenie urlopu wspólnie z drugim rodzicem jak również wykorzystanie do 16 tygodni w terminie późniejszym (więcej na ten temat w dalszej części artykułu).

Poniższa tabela prezentuje wymiar urlopów macierzyńskiego i rodzicielskiego. W przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie łącznie kobieta może zostać w domu aż 52 tygodnie (rok). Należy przy tym pamiętać, że urlop rodzicielski (podobnie jak macierzyński oraz ojcowski) udziela się w pełnych tygodniach. Tydzień urlopu odpowiada 7 dniom kalendarzowym.

W przypadku jeżeli z urlopu korzysta matka i ojciec jednocześnie należy pamiętać, że wymiar urlopu 32 lub 34 tygodnie nie jest wymiarem który otrzymuje każde z nich z osobna. Czas ten dzieli się na połowę po 16 lub 17 tygodni dla każdego z rodziców. Wspólna opieka nad dzieckiem będzie mogła zatem trwać maksymalnie 16 lub 17 tygodni. (Art. 182^1a § 3 k.p.).

Oczywiście wspólna opieka nad dzieckiem w okresie urlopu rodzicielskiego jest również możliwa w przypadku jeżeli jeden z rodziców nie jest pracownikiem natomiast jest ubezpieczony i pobiera zasiłek macierzyński za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego. W takim przypadku łączny wymiar urlopu rodzicielskiego i okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego przez rodzica nie będącego pracownikiem nie może przekroczyć ustawowego limitu 32 lub 34 tygodni. (Art. 182^1a § 4 k.p.).

Podział na części urlopu rodzicielskiego

Jeżeli z urlopu korzysta matka i ojciec naprzemiennie wówczas urlop ten musi zostać podzielony na części (Art. 182^1c § 1, § 2, § 4 k.p.). Dzieląc urlopu na części należy pamiętać, że:

1. maksymalnie urlop rodzicielski można podzielić na 4 części,
2. kolejne części muszą następować bezpośrednio po sobie (nie może być ani jednego dnia przerwy),
3. długość trwania każdej z części musi być wielokrotnością tygodnia (np. 8, 9, 10 tygodni),
4. każda z części nie powinna być krótsza niż 8 tygodni za wyjątkiem pierwszej części w przypadku której limit wynosi 6 tygodni,
5. krótsza niż 8 tygodni może być również ostatnia część urlopu rodzicielskiego w przypadku jeżeli jej długość to po prostu końcówką jaka została po wykorzystaniu wszystkich poprzednich części. W skrajnym przypadku może ona trwać 1 tydzień.

W odniesieniu do reguł w pkt 3 oraz 4 powyżej istnieje jeden wyjątek. Zgodnie z Kodeksem pracy pracownik może w każdym czasie zrezygnować z urlopu rodzicielskiego za zgodą pracodawcy. W takim wypadku nie stosuje się zasady, zgodnie z którą urlop rodzicielski udzielany jest w tygodniach (pkt 3) powyżej) oraz zasady dotyczącej minimalnego wymiaru części urlopu rodzicielskiego (pkt. 4) powyżej).

Przesunięcie części urlopu rodzicielskiego na termin późniejszy wpływa na to w ilu częściach będzie można wykorzystać urlop wychowawczy. Standardowo urlop wychowawczy można podzielić na 5 części. Jeżeli przesunięty urlop rodzicielski zostanie wykorzystany w całości wówczas urlop wychowawczy będzie można podzielić na 4 części. Jeżeli natomiast przesunięty urlop rodzicielski podzielimy na dwie części wówczas urlop wychowawczy będzie można wykorzystać w 3 częściach. Więcej na ten temat w artykule „Urlop wychowawczy”. Oczywiście w odniesieniu do rodziców którzy nie są pracownikami ale są ubezpieczeni mówiąc o części urlopu rodzicielskiego mamy na myśli okres pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający części urlopu rodzicielskiego. To oznacza, że w liczbie wykorzystanych części urlopu rodzicielskiego, uwzględnia się także liczbę wniosków o zasiłek macierzyński za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego albo jego części w przypadku, gdy drugi z rodziców dziecka jest ubezpieczonym niebędącym pracownikiem (Art. 182^1d § 2 k.p.). Patrząc na przykład z powyższej tabeli możemy wyobrazić sobie sytuację w której, druga i czwarta część urlopu to część wykorzystywana przez ojca który nie jest pracownikiem ale prowadząc firmę opłaca składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe. W jego przypadku nie mówimy zatem o wykorzystaniu części urlopu rodzicielskiego ale pobieraniu w tym okresie zasiłku macierzyńskiego.

Przesunięcie urlopu rodzicielskiego na później

Co do zasady kolejne części urlopu rodzicielskiego muszą następować bezpośrednio po sobie. Kodek pracy daje jednak możliwość wykorzystania części tego urlopu w terminie późniejszym. Maksymalnie do 16 tygodni można zostawić na później i wykorzystać do końca roku kalendarzowego w którym dziecko skończy 6 lat. (Art. 182^1c § 1, § 3 k.p.). Przesunięta na później część urlopu rodzicielskiego również może zostać podzielona na części. Ponieważ każda z części urlopu rodzicielskiego nie może być krótsza niż 8 tygodni (poza pierwszą i ostatnią częścią) dlatego pozostałe 16 tygodni można podzielić maksymalnie na 2 części. Można zatem wyobrazić sobie sytuację w której kobieta zaraz po urlopie macierzyńskim wykorzystuje 16 tygodni urlopu rodzicielskiego a za jakiś czas (np. po upływie roku) kolejne 16 tygodni dzieląc je na dwie części po 8 tygodni każda. Pierwszą część może wykorzystać matka dziecka a drugą ojciec dziecka (lub odwrotnie). Ewentualnie mogą podjąć decyzję o wspólnych wykorzystaniu pozostałej części urlopu rodzicielskiego i razem pozostać w domu przez 8 tygodni.

Istnieje sytuacja kiedy urlop rodzicielski nie może zostać przesunięty na później. Dotyczy to przypadku kiedy wniosek o urlop rodzicielski jest przez matkę dziecka składany w trybie Art. Art. 179¹ § 1 Kodeksu pracy. Mówimy tu o wnioskowaniu o urlop rodzicielski „z góry” tj. w terminie nie później niż 21 dni po porodzie. Ten tryb wnioskowania oznacza konieczność wykorzystania urlopu rodzicielskiego w całości zaraz po zakończeniu macierzyńskiego. Jeżeli chcemy część urlopu rodzicielskiego wykorzystać w terminie późniejszym musimy o niego wnioskować w trybie Art. 182^1d § 1 Kodeksu pracy. Jest to tzw. wnioskowanie o urlop rodzicielski „z dołu”. Więcej o zasadach wnioskowania o urlop rodzicielski w artykule „Wnioskowanie o urlop rodzicielski”.

Przepisy prawa

Kodeks pracy

Art. 179¹

§1. Pracownica, nie później niż 21 dni po porodzie, może złożyć pisemny wniosek o udzielenie jej, bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze wynikającym z art. 182^1a§ 1.
§2. W przypadku złożenia wniosku, o którym mowa w § 1, pracownica może dzielić się z pracownikiem – ojcem wychowującym dziecko albo ubezpieczonym – ojcem dziecka korzystaniem z urlopu rodzicielskiego albo pobieraniem zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi tego urlopu, zgodnie z zasadami określonymi w art. 182^1c§ 2 i 4.
§3. Przepis § 2 stosuje się odpowiednio do pracownika – ojca wychowującego dziecko, w przypadku gdy ubezpieczona – matka dziecka złożyła wniosek o wypłacenie jej zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, o którym mowa w art. 30a ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.
§4. W przypadkach, o których mowa w § 2 i 3, pisemny wniosek dotyczący:

1. rezygnacji z korzystania z urlopu rodzicielskiego w całości albo w części i powrotu do pracy – składa się pracodawcy w terminie nie krótszym niż 21 dni przed przystąpieniem do pracy;
2. udzielenia urlopu rodzicielskiego w całości albo w części – składa się pracodawcy w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu albo jego części.

§5. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wnioski, o których mowa w § 1 i 4. Do wniosków dołącza się dokumenty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 186^8a.

—

Art. 180

§1. Pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze:

1. 20 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
2. 31 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie;
3. 33 tygodni – w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie;
4. 35 tygodni – w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie;
5. 37 tygodni – w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.

—

Art. 182^1a

§1. Po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego pracownik ma prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze do:

1. 32 tygodni – w przypadku, o którym mowa w art. 180 § 1 pkt 1;
2. 34 tygodni – w przypadkach, o których mowa w art. 180 § 1 pkt 2–5.

§2. Urlop w wymiarze, o którym mowa w § 1, przysługuje łącznie obojgu rodzicom dziecka.
§3. Z urlopu rodzicielskiego mogą jednocześnie korzystać oboje rodzice dziecka. W takim przypadku łączny wymiar urlopu rodzicielskiego nie może przekraczać wymiaru, o którym mowa w § 1.
§4. W okresie pobierania przez jednego z rodziców dziecka zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego drugi rodzic może korzystać z urlopu rodzicielskiego. W takim przypadku łączny wymiar urlopu rodzicielskiego i okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego nie może przekraczać wymiaru, o którym mowa w § 1.

—

Art. 182^1c

§1. Urlop rodzicielski jest udzielany jednorazowo albo w częściach nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia.
§2. Urlop rodzicielski jest udzielany bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego, nie więcej niż w 4 częściach, przypadających bezpośrednio jedna po drugiej albo bezpośrednio po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający części urlopu rodzicielskiego, w wymiarze wielokrotności tygodnia. Do wniosku dołącza się dokumenty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 186^8a.
§3. Urlop rodzicielski w wymiarze do 16 tygodni może być udzielony w terminie nieprzypadającym bezpośrednio po poprzedniej części tego urlopu albo nieprzypadającym bezpośrednio po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający części tego urlopu. Liczba wykorzystanych w tym trybie części urlopu pomniejsza liczbę części przysługującego urlopu wychowawczego.
§4. Żadna z części urlopu rodzicielskiego nie może być krótsza niż 8 tygodni, z wyjątkiem:

   1. pierwszej części urlopu rodzicielskiego, która w przypadku:

a) urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie nie może być krótsza niż 6 tygodni,
b) przyjęcia przez pracownika, o którym mowa w art. 183 § 1, na wychowanie dziecka w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, do 10 roku życia, nie może być krótsza niż 3 

   2. sytuacji, gdy pozostała do wykorzystania część urlopu jest krótsza niż 8 tygodni.

—

Art. 182^1d

§1. Urlop rodzicielski jest udzielany na pisemny wniosek pracownika, składany w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Do wniosku dołącza się dokumenty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 186^8a. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika.
§2. Liczbę części urlopu ustala się w oparciu o liczbę złożonych wniosków o udzielenie urlopu. W liczbie wykorzystanych części urlopu uwzględnia się także liczbę wniosków o zasiłek macierzyński za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego albo jego części, złożonych przez ubezpieczoną – matkę dziecka lub ubezpieczonego – ojca dziecka.
§3. Pracownik może zrezygnować z korzystania z urlopu rodzicielskiego w każdym czasie za zgodą pracodawcy i powrócić do pracy.